Dünyanin en basit, en zavalli, hatta en ahmak adami bile, insani hayretten hayrete düsürecek ne müthis ve karisik bir ruha maliktir! Niçin bunu anlamaktan bu kadar kaçiyor ve insan dedikleri mahluku anlasilmasi ve hakkinda hüküm verilmesi en kolay seylerden biri zannediyoruz? Niçin ilk defa gördügümüz bir peynirin evsafi hakkinda söz söylemekten kaçtigimiz halde ilk rast geldigimiz insan hakkinda son kararimizi verip gönül rahatiyla öteye geçiveriyoruz?
...
Diger memurlara karsi daima daha ihtiyatli olan ve her biri bir türlü iltimasa dayanan bu gençlerden fena bir mukabele görmekten çekinen arkadasimin, kendisine asla mukabeleye cesaret edemeyecegini bildigi Raif Efendi'yi bu kadar hirpalamasi, birkaç saat geciken bir tercüme için kipkirmizi kesilerek bütün binaya duyuracak sekilde bagirmasi gayet kolay anlasilabilirdi: Insanlari, kendi cinslerinden biri üzerinde kudret ve salahiyetlerini denemek kadar tatli sarhos eden ne vardir? Hele bunu yapmak firsati, birtakim ince hesaplar dolayisiyla, ancak muayyen bazi kimselere karsi kendini gösterirse.
...
Raif Efendi'nin bu halleri üzerinde çok düsündüm. Böyle bir adamin -nasil bir adamin, bunu ben de bilmiyordum, fakat onun göründügü gibi olmadigina emindim- evet, böyle bir adamin kendisine en yakin insanlardan isteyerek kaçmasina imkân yoktu. Bütün mesele, etrafindakilerin onu tanimamasindaydi ve o da kendini tanitmak için herhangi bir tesebbüste bulunacak adam degildi. Bundan sonra aradaki buzu çözmeye, bu insanlarin birbirlerine karsi duyduklari müthis yabanciligi gidermeye imkân yoktu. Insanlar birbirlerini tanimanin ne kadar güç oldugunu bildikleri için bu zahmetli ise tesebbüs etmektense, körler gibi rasgele dolasmayi ve ancak çarpistikça birbirlerinin mevcudiyetinden haberdar olmayi tercih ediyorlar.
...
Maria Puder bana bir ruhum bulundugunu ögretmisti ve ben de onun, simdiye kadar rastladigim insanlar arasinda ilk defa olarak, bir ruhu bulundugunu tespit ediyordum. Muhakkak ki bütün insanlarin birer ruhu vardi, ama birçogu bunun farkinda degildi ve gene farkinda olmadan geldikleri yere gideceklerdi. Bir ruh, ancak bir benzerini buldugu zaman ve bize, bizim aklimiza, hesaplarimiza danismaya lüzum bile görmeden, meydana çikiyordu... Biz ancak o zaman sahiden yasamaya, -ruhumuzla yasamaya- basliyorduk. O zaman bütün tereddütler, hicaplar bir tarafa birakiliyor, ruhlar birbirleriyle kucaklasmak için, her seyi çigneyerek, birbirine kosuyordu.
...