Powiesc Stanislawa Ignacego Witkiewicza (Witkacego) opowiada o dojrzewaniu i upadku mlodego dekadenta Atanazego Bazakbala. Jego dzialania i wszelkie eksperymenty (narkotyczne, erotyczne, psychiczne) doprowadzaja do samobójstwa jego zone, zas on sam popada w calkowita zaleznosc od Heli Bertz; pierwowzorem tej postaci byla zydowska pieknosc, Izabela Hertz.
Powiesc stanowi równiez rozwazania na temat przyszlosci, studium dekadencji (upadek wartosci, sekularyzacja, znuzenie swiatem) i opis ówczesnego rozwoju spolecznego, etapów rewolucji i tego w jaki sposób degraduje ona swiat „pozerajac wlasne dzieci” (w imie szczytnej idei niwelistycznej – staje sie dyktatura). Autor wyraza swoje przekonanie o koncu kultury indywidualistycznej.